Tiêu chảy do thuốc kháng sinh là một trong những tác dụng phụ phổ biến nhưng thường bị xem nhẹ. Không chỉ gây khó chịu, tình trạng này nếu kéo dài còn tiềm ẩn nhiều rủi ro cho sức khỏe, đặc biệt ở trẻ em, người cao tuổi và người có hệ miễn dịch yếu. Vậy nguyên nhân do đâu, cách xử trí như thế nào và làm sao để phòng tránh? Bài viết sau sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn.

Tiêu chảy do thuốc kháng sinh là gì?

Tiêu chảy do thuốc kháng sinh (Antibiotic-associated diarrhea) là tình trạng đi ngoài phân lỏng ≥3 lần/ngày xảy ra trong quá trình hoặc sau khi sử dụng kháng sinh. Tình trạng này có thể xuất hiện sớm từ vài ngày sau khi bắt đầu dùng thuốc, hoặc muộn hơn sau vài tuần khi đã kết thúc liệu trình.

Đây là một biểu hiện của sự mất cân bằng hệ vi sinh đường ruột – nơi chứa hàng trăm tỷ vi khuẩn sống cộng sinh. Khi dùng kháng sinh, đặc biệt là kháng sinh phổ rộng, không chỉ vi khuẩn gây bệnh mà cả vi khuẩn có lợi cũng bị tiêu diệt, làm suy yếu hệ tiêu hóa.

Tại sao kháng sinh gây tiêu chảy?

Có nhiều nguyên nhân giải thích tại sao kháng sinh gây tiêu chảy, bao gồm:

Mất cân bằng hệ vi sinh đường ruột gây tiêu chảy

Kháng sinh tiêu diệt cả vi khuẩn có lợi, khiến hệ vi sinh mất cân bằng. Điều này ảnh hưởng đến chức năng tiêu hóa, hấp thụ và bảo vệ niêm mạc ruột, dẫn đến tiêu chảy.

Sự phát triển quá mức của vi khuẩn gây hại

Một số loại vi khuẩn cơ hội như Clostridioides difficile (C. difficile) có thể phát triển mạnh khi vi khuẩn có lợi bị suy giảm. C. difficile tiết độc tố gây viêm đại tràng, tiêu chảy cấp hoặc mãn tính, nặng hơn có thể gây viêm đại tràng giả mạc – biến chứng nguy hiểm cần nhập viện điều trị.

Đặc tính từng loại kháng sinh

Một số nhóm kháng sinh dễ gây tiêu chảy hơn nhóm khác. Ví dụ:

• Nhóm beta-lactam (Amoxicillin, Cephalosporin)
• Macrolid (Erythromycin, Clarithromycin)
• Fluoroquinolon (Ciprofloxacin)

Liều dùng cao, thời gian dùng kéo dài cũng làm tăng nguy cơ tiêu chảy.

Xem thêm:

• 6 Trái Cây Thanh Mát Cơ Thể Giải Tỏa Oi Bức Mùa Hè
• 5 Lý Do Viên Rau Củ Tổng Hợp Không Thể Thay Thế Chế Độ Ăn Uống Lành Mạnh
• 8 Lợi Ích Tuyệt Vời Của Quả Mận Bắc Đối Với Sức Khỏe Ít Ai Ngờ Tới

Triệu chứng nhận biết

Người dùng kháng sinh nên theo dõi các dấu hiệu sau để kịp thời nhận biết tiêu chảy liên quan đến thuốc:

Triệu chứng thường gặp khi tiêu chảy:

Đi ngoài phân lỏng hoặc nước ≥3 lần/ngày

Đau bụng âm ỉ hoặc quặn từng cơn

Bụng chướng, đầy hơi

Mệt mỏi, chán ăn

Triệu chứng cảnh báo nặng:

Phân có máu hoặc mủ

Sốt ≥38.5°C

Đau bụng dữ dội

Dấu hiệu mất nước: khô miệng, khát nước nhiều, tiểu ít, da nhăn, chóng mặt

Đặc biệt lưu ý ở trẻ nhỏ và người già:

Tiêu chảy kéo dài hơn 2 ngày

Sút cân nhanh, da tái, mệt mỏi

Trẻ bỏ bú, không đi tiểu, khóc không có nước mắt

Xử trí & điều trị tiêu chảy do thuốc kháng sinh

Khi nghi ngờ tiêu chảy do kháng sinh, bạn không nên tự ý dừng thuốc hay dùng thêm thuốc khác. Hãy thực hiện các bước xử lý sau:

Tham khảo ý kiến bác sĩ

Với trường hợp nhẹ: bác sĩ có thể khuyên tiếp tục dùng kháng sinh và bổ sung men vi sinh.

Nếu triệu chứng nặng: bác sĩ sẽ chỉ định ngừng thuốc, thay đổi loại kháng sinh hoặc làm xét nghiệm phân tìm vi khuẩn C. difficile.

Bù nước và điện giải khi tiêu chảy

Uống nước lọc, oresol, nước dừa, canh loãng để bù nước.

Không nên dùng nước ngọt, cà phê hay rượu vì có thể làm tình trạng nặng hơn.

Ăn uống đúng cách

Nên: cháo loãng, cơm nhão, chuối, táo, cà rốt luộc.

Tránh: đồ chiên rán, sữa động vật, thực phẩm nhiều đường, cay, nhiều chất xơ.

Bổ sung men vi sinh

Các loại probiotic như Lactobacillus, Bifidobacterium hoặc Saccharomyces boulardii giúp phục hồi hệ vi sinh đường ruột.

Dùng men vi sinh cách xa kháng sinh ít nhất 2 giờ.

Không tự ý dùng thuốc cầm tiêu chảy

Thuốc như Loperamide có thể làm chậm quá trình đào thải vi khuẩn độc hại, khiến bệnh nặng hơn nếu nguyên nhân do C. difficile

Cách phòng ngừa từ đầu

Phòng bệnh luôn tốt hơn chữa bệnh. Để tránh tiêu chảy khi sử dụng kháng sinh, hãy lưu ý:

Chỉ dùng kháng sinh khi thực sự cần thiết

Không tự ý mua hoặc tích trữ kháng sinh.

Tuân thủ đúng liều, đúng thời gian theo chỉ định của bác sĩ.

Dùng thêm men vi sinh trong và sau điều trị

Probiotic giúp duy trì hệ vi sinh khỏe mạnh và giảm nguy cơ tiêu chảy.

Nên duy trì uống 5–7 ngày sau khi kết thúc kháng sinh.

Ăn uống hợp lý trong khi dùng thuốc

Ăn nhiều rau củ nấu chín, trái cây dễ tiêu hóa, hạn chế thực phẩm gây kích thích.

Vệ sinh tay sạch sẽ

Đặc biệt nếu chăm sóc người bệnh đang dùng kháng sinh, tránh lây lan vi khuẩn gây bệnh đường ruột.

Thực phẩm giúp cân bằng hệ vi sinh đường ruột hạn chế tiêu chảy

Dinh dưỡng đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ hệ tiêu hóa khỏe mạnh. Một số thực phẩm giàu probiotic và prebiotic giúp nuôi dưỡng hệ vi sinh như:

Thực phẩm giàu probiotic (vi khuẩn có lợi)

Sữa chua lên men tự nhiên

Kim chi, dưa cải muối, miso

Kombucha (trà lên men), kefir

Thực phẩm chứa prebiotic (nuôi lợi khuẩn)

Chuối chín, táo, tỏi, hành, măng tây

Yến mạch, hạt lanh, đậu lăng

Khoai lang, khoai tây nguội (kháng tinh bột)

Một số loại rau củ hỗ trợ giảm tiêu chảy

Cải bó xôi, bông cải xanh, cà rốt nấu chín giúp làm dịu niêm mạc ruột.

Việc kết hợp chế độ ăn giàu chất xơ, probiotic và prebiotic hằng ngày sẽ giúp bạn duy trì một hệ tiêu hóa khỏe mạnh, đặc biệt khi phải sử dụng kháng sinh.

Tiêu chảy do thuốc kháng sinh không hiếm gặp nhưng hoàn toàn có thể xử lý và phòng ngừa hiệu quả. Quan trọng nhất là sử dụng thuốc đúng cách, không lạm dụng kháng sinh và hỗ trợ hệ tiêu hóa bằng chế độ ăn, men vi sinh và theo dõi sát các dấu hiệu bất thường.

Nếu tình trạng tiêu chảy kéo dài, phân có máu hoặc kèm sốt cao, hãy đến ngay cơ sở y tế để được chẩn đoán và điều trị đúng cách.

Biopro tự hào là nhà sản xuất và phân phối hàng đầu trong lĩnh vực cung cấp sản phẩm bảo vệ sức khỏe, mỹ phẩm và thiết bị y tế, mang đến giải pháp toàn diện và hiệu quả cho sức khỏe và sắc đẹp, đáp ứng tiêu chí: Sống vui, sống khỏe, sống đẹp cho người sử dụng.

Liên hệ ngay với Biopro để được tư vấn chi tiết về các giải pháp chăm sóc sức khỏe toàn diện: