Cây Bồ kết là loại cây có thể cao tới 5 – 10m. Cây có gai cứng, to, nhiều nhánh.
Gai cành gồm có gai chính và gai phân nhánh. Đôi khi có từ 2 – 7 gai xếp thành cụm xoắn. Gai chính dài khoảng 3 – 15cm và đường kính 0,3 – 1cm. Gai dài khoảng 1 – 6cm, mặt ngoài màu nâu hoặc tía. Chất liệu nhẹ và cứng, không dễ gãy. Phần thân gỗ có màu trắng vàng, nhạt và không mùi.
Tên gọi khác: Bồ kết, chùm kết, tạo giác, co kết.
Thành phần hóa học
Nalycol là acid oleanolic có phần đường là glucose + arabinose + xylose. Một aglycon của saponin thứ hai là acid echynocystic (=16- hydroxy, 28 oic- b-amyrin).
Flavonoid: 5 chất flavonoid đã được xác định cấu trúc: luteolin, isovitexin, vitexin, isoorientin và orientin; ngoài ra còn một số flavonoid khác chưa xác định.
Năm 1973, Ngô Thị Bích Hải tách được một saponin đặt tên là australosid có phần aglycon là acid echynocystic, phần đường có hai mạch: một mạch nối vào OH- ở C-3 gồm có D-xylose, L-arabinose, D-glucose theo tỉ lệ 2:1:1. Còn mạch ở C-28 theo dây nối ester gồm D-xylose, D-galactose theo tỉ lệ 1:1.
Tính vị, quy kinh
Vị cay, mặn, tính ôn, hơi độc. Vào các kinh phế, đại trường.
Công năng, chủ trị
Bào chế: Loại bỏ tạp chất; gai chưa thái lát thì ngâm qua nước cho mềm, thái lát dày 0,1 cm đến 0,3 cm, phơi khô.
Tiêu thũng, trừ độc, trừ mủ, sát trùng.
Chủ trị: Nhọt độc sơ khởi hoặc làm mủ không vỡ. Dùng ngoài điều trị ngứa, lở, hủi.
Theo y học cổ truyền
Gai Bồ kết là dược liệu có vị cay, tính ôn, độc mức độ nhẹ, quy kinh Can Vị.
Công dụng: Trừ đàm, tiêu thũng, hoạt huyết, bài nùng, thác độc, thông sữa.
Chủ trị: Các chứng đau nhức xương khớp do đàm thấp, ung, sang độc sơ khởi hay chưa vỡ mủ do nhiệt độc.
Theo y học hiện đại
Qua nghiên cứu hiện đại, Gai Bồ kết có chứa hoạt chất kháng khuẩn, kháng nấm. Li và cộng sự, 2016 đã nghiên cứu tác dụng chống viêm của Gai bồ kết trong ống nghiệm và in vivo. Kết quả cho thấy dịch chiết Gai bồ kết trong nước cho thấy tác dụng ức chế đáng kể trên mô hình phù chân chuột ở liều 100mg / kg. Ngoài ra, chiết xuất từ nước Gai bồ kết làm giảm sự biểu hiện của cyclooxygenase (COX-2). Đồng thời, việc sản xuất PGE2, yếu tố hoại tử khối u-α, interleukins IL-1β và IL-6 đã giảm đáng kể trong các đại thực bào được kích hoạt bằng LPS.
Nhóm nghiên cứu cũng phát hiện ra rằng chiết xuất nước Gai bồ kết có tác dụng chống oxy hóa bằng cách ức chế sản xuất ROS do LPS gây ra trong tế bào.
Ngoài những chức năng trên, tác dụng chống oxy hóa, chống dị ứng, chống khối u của Gai bồ kết còn được nghiên cứu…
Cách dùng, liều lượng
Ngày dùng 3g đến 9g, dạng thuốc sắc. Thường dùng phối hợp với một số vị thuốc khác. Dùng ngoài lượng thích hợp, có thể chưng giấm, lấy dịch chiết để bôi, đắp nơi đau.
Kiêng kỵ
Phụ nữ nữ có thai KHÔNG nên dùng, huyết hư.
Âm hư hỏa vượng.
Bảo quản
Dễ bị mọt, nếu chưa bào chế thì chống mọt, năng phơi, tránh ẩm.
Bào chế rồi đậy kín.
Bài thuốc kinh nghiệm
Điều trị viêm vú
Sữa ứ trệ
Cần 8g gai Bồ kết, 12g Thanh bì, 6g Cam thảo, 12g Kim ngân hoa, 12g Sài hồ, 12g Ngưu bàng tử, 16g Thiên hoa phấn, 12g Qua lâu, 8g Liên kiều, 10g Trần bì, 10g Sơn chi tử cùng 10g Hoàng cầm.
Cho tất cả các vị thuốc vào ấm, sau đó đổ 2 thìa nước vào. Rây lọc bỏ bã lấy 200ml. Ngày uống 3 lần đều nhau, 1 liều/ ngày. Các bác sĩ có thể thêm hoặc bớt một số hương vị dựa trên các triệu chứng của từng bệnh nhân.
Giai đoạn làm mủ
Gai Bồ kết 6g, Hoàng liên 10g, Cam thảo 6g, Tê tê 6g, Xích thược 10g, Đại hoàng 10g, Đinh hương 10g, Tang mã 10g, Ý dĩ 12g, Bạch chỉ 12g, Bạch truật 12g, Cát cánh 12g, Bạch chỉ 12g, Hoàng cầm 12g, Sơn thù du 12g, Mộc hương 8g, Bạc hà 8g.
Cho tất cả các vị thuốc vào ấm với 1 thìa cà phê nước. Tắt bếp khi nước cạn còn 200ml. Lọc bỏ bã và uống chia đều làm 3 lần, mỗi ngày trong 1 tháng.
Giai đoạn vỡ mủ
Gai Bồ kết, Xuyên sơn giáp 6g, Tang ma 10g, Cam thảo 6g, Mạch môn 12g, Huyền sâm 10g, Bạch chỉ 12g, Vỏ núc nác 12g.
Cho tất cả các vị thuốc này vào ấm sắc với 1 lít nước. Nấu trên lửa nhỏ cho đến khi sắc còn 200ml thuốc, lọc bỏ bã. Uống chia đều 3 lần, mỗi lần 1 thang/ ngày.
Chữa mụn nhọt đau
Tạo thích giác 12g, Sinh khương 12g, Xuyên luyện tử 14g, Xuyên sơn giáp 10g, Đương quy 14g.
Mỗi ngày một túi, uống 3 lần trong ngày.
Trị mụn ở mặt, lưng ở người trẻ (do nóng gan)
Gai bồ kết 20g, Bồ công anh 20g. Sắc uống mỗi ngày.
Hoặc là Gai bồ kết 4g, Mạch môn 6g, Hoạt thạch 4g, Nhũ hương 4g, Bạch truật 4g, Thược dược 4g, Trân châu 4g, Thổ xương bồ 4g, Bạch cập 4g.
Tất cả các vị thuốc trên đem ngâm rượu ở nhiệt độ 70 độ trong khoảng 3 ngày. Sau đó, sắc thuốc được lọc và trộn với 10 ml glycerin, bảo quản trong lọ thủy tinh, dùng dần. Mỗi tối trước khi đi ngủ rửa sạch mặt sau đó lấy một ít thuốc thoa đều lên mặt một lớp mỏng. Một liệu trình duy trì liên tục trong vòng 7 ngày.
Chữa bệnh viêm xoang
Tạo vị, giúp tiêu mủ, diệt khuẩn, giảm phù nề niêm mạc, thông xoang và chống nhiễm trùng. Tạo cảm giác thích dùng Kết hợp với các vị thuốc khác như: Kinh giới tuệ, Kim ngân hoa, Xích thược, Cánh mèo, Hoắc hương,…
Hỗ trợ chữa u xơ tuyến tiền liệt
Chuẩn bị: 20g gai bồ kết, 30g thục địa, 30g đảng sâm, 30g hoàng kỳ, 30g đào nhân, 30g tô mộc, 30g mộc thông, 30g tỳ giải, 30g bạch truật, 20g hồng hoa, 20g xích thược, 20g đan sâm, 20g xuyên sơn giáp, 20g tam lăng, 20g nga truật, 20g huyền hồ sách, 20 xa tiền, 3 lát sinh khương cùng 2 quả đại táo.
Thực hiện: Các vị thuốc trên đem sắc chung rồi lọc bã lấy nước uống ngày 1 thang. Có thể kết hợp sắc thêm 100g bông mã đề cùng 100g râu ngô để uống mỗi ngày 1 bát.
Chữa viêm mũi kèm tắc nghẹt, khó thở
Bài thuốc 1: Dùng gai bồ kết nướng sau đó tán thành bột mịn rồi thổi hay hít bột vào lỗ mũi. Mỗi ngày thực hiện hoảng 3 – 4 lần.
Bài thuốc 2: Cần chuẩn bị 10g gai bồ kết cùng 10g thạch xương bồ và 5g rễ cây kinh giới. Đem các vị thuốc này tán thành bột mịn rồi trộn cho đều. Sau đó gói vào 1 miếng vải mỏng và nhét vào lỗ mũi. Người bệnh nằm ngửa 1 lúc sẽ thấy đường thở được khai thông
Chữa đau nhức chân răng, có thể ra mủ
Chuẩn bị: 20g gai bồ kết, 20g kim ngân, 20g liên kiều, 12g ngưu bàng, 12g chi tử, 12g hạ khô thảo, 8g xích thược, 6g xuyên sơn giáp cùng 4g bạc hà.
Thực hiện: Các vị thuốc trên cho vào ấm sắc với 1 thăng nước trong 30 phút. Loại bỏ bã uống trong ngày với liều 1 thang/ngày.
Bài viết tham khảo:
Tài liệu tham khảo:
-
Dược điển Việt Nam V
-
Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam – Đỗ Tất Lợi
-
Bộ y tế, Giáo trình Dược học cổ truyền, Nhà xuất bản y học
-
Viện Dược Liệu, Cây thuốc và động vật làm thuốc ở Việt Nam, tập I và II, Nhà xuất bản Khoa học và kĩ thuật
Biopro tự hào là nhà sản xuất và phân phối hàng đầu trong lĩnh vực cung cấp sản phẩm bảo vệ sức khỏe, mỹ phẩm và thiết bị y tế, mang đến giải pháp toàn diện và hiệu quả cho sức khỏe và sắc đẹp, đáp ứng tiêu chí: Sống vui, sống khỏe, sống đẹp cho người sử dụng.
Liên hệ ngay với Biopro để được tư vấn chi tiết về các giải pháp chăm sóc sức khỏe toàn diện:
Hotline: 032.88.77.833
Email: biopro2012@gmail.com
Website: https://songvuikhoedep.vn/
Vietnamese